Mükellef, kelime anlamı itibariyle bir şeyi yapmakla yükümlü olan kişidir. Türkiye’de gelir elde eden her vatandaş, vergi ödemekle mükelleftir. Hem gerçek hem de tüzel kişilerin devlete elde ettikleri gelir üzerinden vergi ödemelidir. Vergi mükellefiyeti genel olarak tam ve dar olmak üzere iki farklı kategoriye ayrılır. Merkezi Türkiye’de yer alan kuruluşlar, elde ettikleri kazancın tamamı üzerinden vergi ödemekle sorumludur. Dar mükellefiyet ise merkezi Türkiye’de olmayan ama ülkede kazanç sağlayan kuruluşları nitelendirir. Dar mükellefiyete sahip olan kuruluşlar, sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç üzerinden bir vergi öder.

Mükellef çeşitleri nelerdir?

Türkiye’de vergi türlerine göre genel anlamda altı farklı mükellefiyet çeşidi bulunur. Aşağıdaki listeyi inceleyerek mükellef çeşitleri hakkında daha ayrıntılı bir şekilde bilgi edinebilirsiniz.

• Gelir vergisi mükellefi: Türkiye’de yaşayan ve vergi ödeme yükümlülüğüne sahip olan her vatandaş, gelir vergisi mükellefidir. Gelir elde eden her vatandaş, Gelir İdaresi Başkanlığı’na başvurarak vergi mükellefi olur. Serbest meslek kazancı elde eden kişiler de gelir vergisi mükellefiyetine sahip olabilir.

• Kurumlar vergisi mükellefi: İsminden de anlaşılabileceği gibi kurumların dahil olduğu mükellef çeşididir. Sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek ya da vakıflara ait iktisadi işlemler ve iş ortaklıkları, Kurumlar vergisi mükellefidir.

• Katma değer vergisi mükellefi: KDV olarak da bilinen Kurumlar değer vergisi, hemen hemen her alışverişte vatandaşın ödediği ücrete dahildir. Bununla beraber vergiyi ödemekle mükellef olan taraf, satışı yapan kişi ya da kurumlardır. Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde bu işleri yapanlar, ithalatta mal ve hizmet ithal edenler, PTT İşletme Genel Müdürlüğü ve radyo televizyon kurumları, her türlü şans ve talih oyunu tertip edenler, profesyonel sanatçıların ya da sporcuların katıldığı faaliyetleri tertipleyen ya da gösterenler, Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. Maddesinde belirtilen mal ve hakları kiraya verenler katma değer vergisi mükellefi haline gelir.

• Özel tüketim vergisi mükellefi: ÖTV olarak da bilinen özel tüketim vergisi, KDV ile benzer bir mükellefiyete sahiptir. ÖTV alınan mal ya da hizmetin satışını yapanlar özel tüketim vergisi mükellefi olur. Motorlu araç ticareti yapanlar, kolalı gazoz, alkollü içecek ve tütün mamulleri satışı yapanlar, petrol ürünleri ve türevlerini satanlar; kısacası lüks kategorisinde yer alan malların satışını yapanlar özel tüketim vergisi mükellefidir.

• Banka ve sigorta muameleleri vergisi mükellefi: Bankalar, bankerler, sigorta şirketleri ve ikraz işleriyle uğraşanlar banka ve sigorta muameleleri vergisi mükellefi olur.

• Diğer vergi mükellefleri: Veraset ve intikal vergisi, emlak vergisi, motorlu taşıtlar vergisi ve damla vergisi, diğer mükellefiyet çeşitleri arasında yer alır.

Vergi mükellefi

Vergi mükellefi, mükellef çeşitlerinden herhangi birine dahil olan kişi ya da kurumlardır. Vergi ödemekle yükümlü olan kişi ya da kurumlar, vergi mükellefi haline gelir. Altı vergi mükellefi çeşidinden birine dahil olunduğu andan itibaren vergi mükellefi olunur. Bir şirket, vergi mükellefi olmak için ilk olarak şirketini ticaret odasına tescil ettirerek süreci başlatmalıdır. Tescil işleminin ve gerekli evrakların doldurulmasının ardından memur işyerinin gerçekten açılıp açılmadığını kontrol etmek için yoklama çıkarır. Yoklama memuru işyerini ziyaret ederek denetleme yaparak işyerinin açık olduğu hakkında bir tutanak tutar. Bütün bu işlemlerin sonucunda açılan işyeri vergi mükellefi olur. Şirketlerin yanı sıra internetten ürün satışı yapan kişiler de vergi mükellefi haline gelir. Satış sonucunda bir gelir elde edildiği için vergisinin de ödenmesi gerekir. Bununla beraber bazı teşvikler sonucunda vergi mükellefinden muaf olunabilir. Hem gerçek hem de tüzel kişilerin kendilerine özel bir vergi numarası bulunur. Bütün vergi mükellefleri sonradan değiştirilemeyecek bir vergi numarasına sahiptir. Tüzel kişilerle benzer şekilde vergi mükellefi olan gerçek kişilerin de gelirlerini Gelir İdarsı Başkanlığı’na bildirmeleri gerekir.

Potansiyel mükellef

Potansiyel mükellef, adından da anlaşılabileceği gibi vergi ödemekle yükümlü olmayan ama gelecekte vergi mükellefi olabileceklere verilen genel bir isimdir. Sürekli bir yükümlülüğü gerektirmeyen durumlarda ya da zorunluluk kaynaklı olarak vergi dairelerinden vergi numarası alındığında potansiyel vergi mükellefi olunur. 

e-Fatura mükellefi

2021 yılından itibaren 4 milyon ₺’nin üzerinde cirosu olan firmalar e-Fatura mükellefi olur. 2022 ve sonrasında 3 milyon ₺ üzerinde satış geliri olanların da e-Fatura sistemine geçmesi gerekir. Kendi internet sitesi dahil olmak üzere hizmet ya da mal satışı yapanlar ise 500 bin ₺ üzeri satış geliri elde ediyorsa e-Fatura mükellefi haline gelir. e-Fatura mükellefiyseniz eLogo’nun sağladığı düşük maliyet, kolay entegrasyon, hızlı ve verimli faturalama işlemlerinden yararlanabilir, pratik bir şekilde satışlarınızı faturalandırabilirsiniz. Dönüşüm işlemlerinizi hızlı ve pratik bir şekilde yapmak istiyorsanız eLogo’nun e-Fatura programından yararlanmaya başlayabilirsiniz.